Przejdź do zawartości

Andrzej Kijowski (krytyk)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Andrzej Kijowski
Ilustracja
Ogród w Skolimowie, maj 1973, fot. A.T. Kijowski
Data i miejsce urodzenia

29 listopada 1928
Kraków

Data i miejsce śmierci

29 czerwca 1985
Warszawa

Zawód

pisarz, redaktor, scenarzysta

Współmałżonek

Kazimiera Kijowska

Lata aktywności

19501985

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Strona internetowa
Nagrobek Andrzeja Kijowskiego na cmentarzu Powązkowskim. Projekt: prof. Jerzy Jarnuszkiewicz

Andrzej Kijowski (ur. 29 listopada 1928 w Krakowie, zm. 29 czerwca 1985 w Warszawie) – polski krytyk literacki, eseista, prozaik i scenarzysta. Mąż Kazimiery Kijowskiej i ojciec Andrzeja Tadeusza Kijowskiego. Absolwent II Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego. Czołowy przedstawiciel tzw. krakowskiej szkoły krytyki literackiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Felietonista m.in. „Przeglądu Kulturalnego” i „Tygodnika Powszechnego”. Wieloletni redaktor „Twórczości”, gdzie publikował słynne Kroniki Dedala.

W 1953 podpisał tzw. apel krakowski z poparciem stalinowskich władz PRL po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich i skazaniu na karę śmierci: Edwarda Chachlicy, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelity.

W latach 1967–1968 kierownik literacki Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy. Usunięty po wydarzeniach marcowych. Autor rezolucji pisarzy polskich przeciwko cenzurze przyjętej 29 lutego 1968, po zdjęciu ze sceny Teatru Narodowego dejmkowskich Dziadów.

Nazwisko Kijowskiego znajdowało się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Instrukcja dla cenzorów z 21 listopada 1976 zalecała: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”. [1]

Jeden z twórców Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Sygnatariusz Listu 15, Memoriału 101 i Apelu 64. Członek założyciel, wykładowca i członek rady programowej Towarzystwa Kursów Naukowych. Uczestnik Kongresu Kultury Polskiej w 1981[2] W sezonie 1981 dyrektor Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Złożył rezygnację w związku z wprowadzeniem stanu wojennego, w lutym 1982 r. po opuszczeniu Jaworza, gdzie był internowany[3]. .

Zmarł na czerniaka[4]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 163-1-8)[5].

W latach 1985–2012 przyznawana była Nagroda im. Andrzeja Kijowskiego w dziedzinie literatury.

6 marca 2008 Prezydent RP Lech Kaczyński przyznał Andrzejowi Kijowskiemu pośmiertnie Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Zbiory krytyczne

[edytuj | edytuj kod]
  • Różowe i czarne (1957) felietony
  • Miniatury Krytyczne (1961) felietony
  • Sezon w Paryżu (1962) esej
  • Arcydzieło nieznane (1964) felietony
  • Maria Dąbrowska 1964, studium monograficzne o pisarce
  • Listopadowy wieczór (1971), tom traktujący o dekadzie przedpowstaniowej – o czasach bezpośrednio poprzedzających wybuch powstania listopadowego.
  • Szósta dekada (1972) felietony
  • Niedrukowane (1977), II wyd.(1978) – teksty polityczne
  • Podróż na najdalszy Zachód (1982) esej
  • O dobrym Naczelniku i niezłomnym Rycerzu (1984) esej

Zbiory krytyczne opublikowane po śmierci

[edytuj | edytuj kod]

Opowiadania

[edytuj | edytuj kod]
  • Diabeł, Anioł i Chłop (1955) opowiadania
  • Pięć opowiadań (1957) opowiadania
  • Oskarżony (1959) opowiadanie
  • Pseudonimy (1964) opowiadania
  • Dyrygent i inne opowiadania (1983) opowiadania

Powieści

[edytuj | edytuj kod]

Scenariusze filmowe

[edytuj | edytuj kod]

Dedal (pseudonim)

[edytuj | edytuj kod]

Pseudonim literacki używany przez Andrzeja Kijowskiego w latach 1968–1984. Jego przyjęcie łączyło się z objęciem pisarza zapisem cenzury na publikowanie pod nazwiskiem w związku z jego zaangażowaniem w działalność opozycyjną.

Pseudonimem „Dedal” podpisywał przeglądy prasy i kroniki kulturalne publikowane na łamach miesięcznikaTwórczość”. Z czasem rubryka ta przekształciła się w osobny felieton Dedala, którym powszechnie rozpoznawany autor posługiwał się niezależnie od aktualnego nasilenia polityki tzw. „rozrzedzania” nazwisk dysydentów realizowanej przez GUKPPiW.

Powstałe w ten sposób teksty złożyły się na wydany w rok po śmierci krytyka – już pod nazwiskiem, ostatni autorski wybór felietonów Andrzeja Kijowskiego zatytułowany:

Nagrody i ordery

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Prohibita, 2015, ISBN 978-83-61344-70-4.
  2. Andrzej Tadeusz Kijowski: Grymas Seniora.
  3. Wykaz alfabetyczny osób internowanych w okresie stanu wojennego. 13grudnia81.pl. [dostęp 2021-08-25].
  4. Katarzyna Wiśniewska: Tak pięknie, że strach bierze.
  5. Cmentarz Stare Powązki: ANDRZEJ KIJOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-28].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Dariusz Skórczewski – Aby rozpoznać siebie – Rzecz o Andrzeju Kijowskim – krytyku literackim i publicyście, copyright by – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin (1996).
  • Dorota Heck – Personalista w czasach kolektywizmu. O twórczości Andrzeja Kijowskiego, Wydawnictwo Gajt, Wrocław (2002).
  • Studia o Kijowskim – Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie:
  • Wiesława Tomaszewska, Biografia literacka jako tekst otwarty (przykład kariery literackiej Andrzeja Kijowskiego), [w:] Kariera pisarza w PRL-u, red. Magdalena Budnik, Kamila Budrowska, Elżbieta Dąbrowicz, Katarzyna Kościewicz, t. IV: „Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL”, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Badań Literackich 2014.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]